Γενναίες επενδύσεις σε παραγωγικότητα-ανταγωνιστικότητα

Στην πλειονότητά τους οι επενδύσεις των επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ, περίπου κατά τα 2/3, αφορούν στην τεχνολογική και οργανωσιακή αναβάθμιση των υπαρχόντων δομών των δικτύων πωλήσεών τους, με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας, τη μείωση του κόστους εφοδιασμού, τις νέες υπηρεσίες στους καταναλωτές κλπ, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ).

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας του ιελκα, το λιανεμπόριο τροφίμων κατάφερε να διατηρήσει μία σημαντική αύξηση επενδύσεων τα τελευταία χρόνια, καινοτομώντας με νέες υπηρεσίες και προωθώντας νέες τεχνολογίες και διοικητικές πρακτικές, σε συνεργασία με τους προμηθευτές του. Η διαδικασία αυτή έχει δημιουργήσει αξιοσημείωτες αποταμιεύσεις για τις επιχειρήσεις, εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος έχει περάσει ως απτό όφελος στους καταναλωτές.

Όπως επισημαίνουν οι ερευνητές, την περίοδο 2002-2010 το λιανεμπόριο τροφίμων πραγματοποίησε συνολικές επενδύσεις που ξεπέρασαν τα 6 δισ. ευρώ σε όλη τη χώρα (πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, πίνακας). Από αυτές τις επενδύσεις σχεδόν τα δύο τρίτα πραγματοποιήθηκαν από τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ, παρά το γεγονός ότι ο κύκλος εργασιών των σούπερ μάρκετ αντιστοιχεί μόλις στο 40% του συνόλου του λιανεμπορίου τροφίμων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις του κλάδου επιλέγουν να χρηματοδοτούν τις επενδύσεις τους από ίδια κεφάλαια, δεδομένου μάλιστα ότι δεν υπήρξαν ως τώρα οι επιδοτήσεις των αναπτυξιακών νόμων, από τις οποίες επωφελούνται επιχειρήσεις άλλων κλάδων της οικονομίας.

Στην έρευνα, μάλιστα, υπογραμμίζεται ότι οι επενδύσεις των σούπερ μάρκετ εν αντιθέσει προς άλλους κλάδους, αφορούν στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας, εμφανίζοντας μεγάλη διασπορά στην επαρχία εξαιτίας των πανελλαδικών δικτύων καταστημάτων των αλυσίδων. Κατανέμονται δε σε διάφορες κατηγορίες (διάγραμμα), με μεγαλύτερη σε όγκο αυτή των επενδύσεων σε υλικά αγαθά (30%), που περιλαμβάνει ηλεκτρονικούς υπολογιστές, λογισμικό, μεταφορικά μέσα κά.

Άλλες επενδύσεις αφορούν στην αναβάθμιση υπαρχόντων κτιρίων (τεχνικές εργασίες, έργα εξυπηρέτησης μεταφορών κλπ) σε ποσοστό 25%, την προμήθεια μηχανημάτων και εξοπλισμού σε ποσοστό 17%, την ανέγερση νέων κτιρίων και μετατροπές κτιρίων σε ποσοστό 14% και τις επενδύσεις σε γη σε ποσοστό 14%. Συνεπώς στην πλειονότητά τους οι επενδύσεις (περίπου κατά τα 2/3) αφορούν στην τεχνολογική και οργανωσιακή αναβάθμιση των υπαρχόντων δομών των δικτύων πωλήσεων, με στόχο τη βελτίωση της παραγωγικότητας, τη μείωση του κόστους εφοδιασμού, τις νέες υπηρεσίες στους καταναλωτές κλπ.

Ειδικότερα, οι επενδύσεις των επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ κατά τα έτη 2009 και 2010 ήταν προσανατολισμένες, ανάλογα με τις ανάγκες και τη στρατηγική ανάπτυξης κάθε αλυσίδας, στις εξής περιοχές:
• Τα συστήματα ποιότητας (πχ ISO), τις διαδικασίες αναδιοργάνωσης, την εκπαίδευση και αναβάθμιση του προσωπικού κλπ.
• Τη μηχανοργάνωση, μηχανογράφηση και τον εξοπλισμό σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, λογισμικό, αυτοματισμούς κλπ.
• Τη λειτουργία νέων καταστημάτων (σε ακίνητα, υλικός εξοπλισμός, κατασκευές κλπ) ή την εξαγορά καταστημάτων.
• Την οργάνωση, επέκταση και αυτοματοποίηση των κέντρων αποθήκευσης και διανομής των προϊόντων.
• Την αναβάθμιση-ανακαίνιση των καταστημάτων (νέος εξοπλισμός, υποδομές παροχής νέων υπηρεσιών κλπ).
• Την προμήθεια-εγκατάσταση συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας και φωτοβολταϊκών, κέντρων ανακύκλωσης, τη δημιουργία ειδικών «πράσινων» καταστημάτων κλπ, στο πλαίσιο της τάσης για επενδύσεις βιώσιμης ανάπτυξης.
• Την παραγωγή και συσκευασία προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.

Στη μελέτη του ιελκα εκτιμάται ότι αυτές οι επενδύσεις αποτελούν έκφραση των θετικών επιδράσεων που έχει ο κλάδος του λιανεμπορίου γενικότερα στο ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον την τελευταία εικοσαετία υπό την έννοια ότι, μέσω αυτών, επιτυγχάνει σημαντικές μειώσεις του κόστους στη διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας, ιδίως με τη δημιουργία μεγάλων κέντρων διανομής και την ενεργή εμπλοκή των προμηθευτών στη διαχείριση των αποθεμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ως αποτέλεσμα των σημαντικών επενδύσεων, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ διαθέτουν πλέον ένα ή περισσότερα κέντρα διανομής.

Επιπλέον, οι μεγάλοι προμηθευτές, εμπλεκόμενοι ενεργά στη διαδικασία διαχείρισης των αποθεμάτων, εφαρμόζουν συνεργατικές πρακτικές και ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων (Vendor Managed Inventory), συμβάλλοντας στη μείωση των αποθεμάτων και τη βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης των τελικών καταναλωτών.

Εξάλλου, λόγω του έντονου ανταγωνισμού στην εν λόγω κλαδική αγορά, τέτοιου είδους βελτιώσεις στην αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων αντανακλούν στη μείωση των τιμών προς όφελος του τελικού καταναλωτή.

Επενδύσεις σε καινοτομικά συστήματα
Ο κλάδος του λιανεμπορίου τροφίμων, λόγω της φύσης των διαδικασιών λειτουργίας του στη σχέση του με τους καταναλωτές, αλλά και της καινοτομικής αντίληψης των διοικήσεων των επιχειρήσεων, τα τελευταία χρόνια πρωτοπορεί στην ανάπτυξη και υιοθέτηση πλήθους τεχνολογικών καινοτομιών, οι οποίες απαιτούν αξιοσημείωτες επενδύσεις εκ μέρους τους. Μεταξύ των καινοτομιών αυτών είναι τα POS συστήματα, τα WMS συστήματα, τα self-checkout συστήματα, τα ERP συστήματα, τα loyalty κάρτες και εφαρμογές συχνών αγορών, τα συστήματα αυτόματης αναπλήρωσης και ηλεκτρονικής παραγγελιοληψίας κλπ.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τεχνολογία EDI (Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδομένων), που είναι αρκετά διαδεδομένη στο λιανεμπόριο τροφίμων και παρέχει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να ανταλλάσσουν με ηλεκτρονικό τρόπο τα διάφορα παραστατικά και εμπορικά τους έγγραφα, χωρίς τη χρήση χαρτιού. Η τεχνολογία EDI είναι η βάση για το ηλεκτρονικό εμπόριο, που αυτοματοποιεί τις διεπιχειρησιακές συναλλαγές μεταξύ των επιχειρήσεων, για αναβάθμιση των προσφερόμενων υπηρεσιών και αύξηση της αποδοτικότητας.

Το λιανεμπόριο τροφίμων ήταν ο πρώτος κλάδος που εισήγαγε οργανωμένα το ηλεκτρονικό εμπόριο στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Σήμερα, πάνω από 3.000 επιχειρήσεις από όλους τους επιχειρηματικούς κλάδους ακολουθούν τις ίδιες πρακτικές.

ECR και βέλτιστες πρακτικές
Οι ερευνητές του ιελκα δεν παραλείπουν να σημειώσουν ότι πολλές από τις καινοτόμες επενδυτικές πρωτοβουλίες στο λιανεμπόριο τροφίμων εμπνεύστηκαν από τη δράση του ECR Hellas (Efficient Consumer Response) και τη συνεργασία μεταξύ λιανεμπορίου και προμηθευτών, η οποία βασίζεται στην υιοθέτηση και ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών, τεχνικών και διαδικασιών και από τις δύο πλευρές της αγοράς προς όφελος της αύξησης της αποδοτικότητάς τους, στους τομείς της αλυσίδας εφοδιασμού και της ζήτησης.

Στα 15 και πλέον χρόνια λειτουργίας του ECR-Hellas έχουν προταθεί και υιοθετηθεί πρωτοπόρες πρακτικές και έχουν γίνει οι σχετικές επενδύσεις για την υποστήριξή τους σε τομείς όπως η ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων και η κωδικοποίηση, η αποτελεσματική παράδοση των προϊόντων στο κέντρο διανομής και στο σημείο πώλησης, η αντιμετώπιση των ελλείψεων στο ράφι, η διαχείριση των ψηφιακών κουπονιών, οι μετρικές απόδοσης στην εφοδιαστική αλυσίδα και η αποτελεσματική εισαγωγή νέων προϊόντων.

Στο μέλλον, όπως εκτιμάται στην έρευνα, σημαντικές αλλαγές αναμένονται στον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργούν οι εταιρείες λιανικού εμπορίου τροφίμων, στο πλαίσιο, πχ, της εφαρμογής της τεχνολογίας RFID (Radio Frequency Identification), η οποία προοδευτικά θα αντικαταστήσει το barcode, καθώς προσφέρει τη δυνατότητα καταγραφής πολύ περισσότερων πληροφοριών.

Θεωρείται η βασική τεχνολογία για το κατάστημα του μέλλοντος, γιατί αυτοματοποιεί με απλό τρόπο τη διαχείριση φόρτωσης και εκφόρτωσης, τη διαχείριση κλοπών και αποθέματος στην αποθήκη, τη διαχείριση του ραφιού για την αποτροπή των ελλείψεων στο ράφι κλπ. Στην Ελλάδα έχουν ήδη γίνει οι πρώτες πρωτότυπες εφαρμογές και οι σχετικές μελέτες σκοπιμότητας.

Τέλος, στην έρευνα τονίζεται ότι οι αλυσίδες αναμένεται να εξακολουθήσουν να επενδύουν και εν μέσω της οικονομικής ύφεσης στην κατεύθυνση της καινοτομίας, της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης.