Γράφει ο Λευτέρης Κιοσές
Ποια είναι η άποψη των καταναλωτών για τον ρόλο που παίζουν στη βελτίωση της διατροφής τους, αλλά και στην παροχή υγιεινών και ασφαλών επιλογών στα τρόφιμα τα σούπερ μάρκετ; Στο βασικό αυτό για τον κλάδο ερώτημα κλήθηκε να δώσει απάντηση, μεταξύ άλλων, η έρευνα που πραγματοποίησε στα τέλη του 2011 το ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών).
Tα αποτελέσματα της έρευνας προσφέρουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα συμπεράσματα σε σχέση με τις διατροφικές και καταναλωτικές συνήθειες στην ελληνική αγορά, ενώ καταγράφουν και σημαντικές απόψεις γύρω από τον ρόλο των σούπερ μάρκετ στη διατροφή.
Το γενικό συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι οι καταναλωτές έχουν ιδιαίτερα θετική άποψη για τον ρόλο των σούπερ μάρκετ στη διατροφή, κρίνουν θετικά τη μακροχρόνια επίδρασή του, αλλά και τις σημερινές παρεχόμενες υπηρεσίες και τρόφιμα, ενώ αναγνωρίζουν ότι οι προσωπικές τους επιλογές σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν την ποιότητα της διατροφής τους.
Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα κατέγραψε ότι το 60% καταναλωτών δηλώνει ικανοποιημένο με τη διατροφή του, το 20% μη ικανοποιημένο και το 20% αδιάφορο. Η ικανοποίηση αυτή αφορούσε σε δύο πτυχές της διατροφής, όπως αυτές γίνονται αντιληπτές από τους καταναλωτές: πρώτον, την ικανοποίηση από τη συνολική διατροφική αξία που λαμβάνουν οι καταναλωτές μέσω των επιλογών τους και, δεύτερον, το συνολικό «γευστικό» αποτέλεσμα.
Στο θέμα της διατροφικής αξίας, όπως φαίνεται στο σχήμα 1, οι καταναλωτές στην πλειοψηφία τους πιστεύουν ότι τα τελευταία 10 χρόνια η διατροφή τους έχει βελτιωθεί αισθητά. Σύμφωνα με τις απόψεις που κατέγραψε η έρευνα, σχεδόν το 60% των καταναλωτών θεωρεί ότι η διατροφή του έχει βελτιωθεί, το 23% ότι έχει παραμείνει σχεδόν η ίδια και μόλις το 14% ότι έχει χειροτερέψει.
Τα αποτελέσματα αυτά περιγράφουν συνολικά τις σημερινές αντιλήψεις των καταναλωτών σε σχέση με τη διατροφή και μπορούν να αποτελέσουν ένα μέτρο για τις αντιλήψεις συνολικά του κοινού για την ικανοποίησή του. Σε γενικές γραμμές, κατά την τελευταία δεκαετία είναι αντιληπτή μια αναβάθμιση στην ποιότητα της διατροφής των ελλήνων καταναλωτών.
Η διατροφική αυτή αναβάθμιση είναι, βέβαια, αποτέλεσμα αρκετών παραγόντων, όπως για παράδειγμα η βελτίωση γενικά του επιπέδου διαβίωσης στη Ελλάδα. Είναι όμως σημαντικό πως οι καταναλωτές φαίνεται να θεωρούν ως πρωτεύοντα παράγοντα στην πορεία αναβάθμισης της διατροφής τους κατά την τελευταία δεκαετία τα σούπερ μάρκετ.
Χαρακτηριστικά, όπως φαίνεται και στο σχήμα 2, από τους καταναλωτές που θεωρούν ότι η διατροφή τους έχει βελτιωθεί την τελευταία δεκαετία, περισσότερο από το 70% θεωρεί ότι η βελτίωση αυτή είναι αποτέλεσμα της λειτουργίας των σούπερ μάρκετ.
Την αντίθετη άποψη, πως η βελτίωση της διατροφής δεν συνδέεται με τη λειτουργία των σούπερ μάρκετ, έχει μόλις το 19% των καταναλωτών. Φαίνεται λοιπόν με αυτόν τον τρόπο, ότι οι καταναλωτές αναγνωρίζουν τη σημασία της λειτουργίας των καταστημάτων του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων και τη θετική συνεισφορά τους στην καθημερινή διατροφή των Ελλήνων τα τελευταία χρόνια.
Άλλωστε, υπάρχουν και αρκετές άλλες μελέτες, στις οποίες οι καταναλωτές καταγράφουν ιδιαίτερα θετικές αντιλήψεις για τον ρόλο του σούπερ μάρκετ στη διατροφική αναβάθμιση και συνολικά στην αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των καταναλωτών.
Καλή βαθμολογία σε όλους τους τομείς
Είναι σημαντικό ότι οι καταναλωτές σε σχέση με τα σούπερ μάρκετ αξιολογούν ιδιαίτερα θετικά και όλα τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν την παροχή μιας διατροφικής πρότασης υψηλού επιπέδου, όπως οι συνθήκες συντήρησης-διατήρησης των προϊόντων (ιδιαίτερα σε σχέση με άλλα κανάλια πώλησης τροφίμων, κάτι το οποίο αντικατοπτρίζει την αναγνώριση των καταναλωτών στις επενδύσεις που έχουν γίνεισε αυτόν τον τομέα), η ποιότητα και η ποικιλία των προσφερόμενων προϊόντων, καθώς και η ευκολία πρόσβασης σε προϊόντα της ελληνικής γης και σε βιολογικά προϊόντα.
Επίσης, το σούπερ μάρκετ προσφέρει πολύ περισσότερη πληροφορία σχετικά με τη διατροφική αξία των προϊόντων απ’ ό,τι άλλα σημεία πώλησης (τόσο σε πλήθος δεδομένων, όσο και σε δομημένο τρόπο παρουσίασης) και δημιουργεί αίσθηση ασφάλειας στους καταναλωτές (σε σχέση με την υγεία τους), την οποία και οι καταναλωτές επιδιώκουν όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια.
Άλλωστε, το σούπερ μάρκετ είναι παραδοσιακά όχι μόνο το σημείο πώλησης με τις καλύτερες συνθήκες συντήρησης των τροφίμων, αλλά και το κατεξοχήν σημείο πώλησης που παρέχει πρόσβαση σε επώνυμα και συσκευασμένα προϊόντα για τα οποία εν γένει, υπάρχει η δικαιολογημένη αντίληψη ότι αποτελούν εχέγγυο μεγαλύτερης ασφάλειας για την υγεία των καταναλωτών.
Όλα αυτά τα θετικά χαρακτηριστικά, τα οποία αναγνωρίστηκαν από τους καταναλωτές, αντικατοπτρίζονται στη συνολική αξιολόγηση της σημαντικότητας του ρόλου των σούπερ μάρκετ στη διατροφή. Όπως φαίνεται και στο σχήμα 3, η πλειοψηφία των καταναλωτών, σχεδόν το 75%, θεωρεί ότι ο ρόλος του σούπερ μάρκετ στη διατροφή τους είναι σημαντικός.
Μάλιστα, σχεδόν το 40% του δείγματος υπερτονίζει αυτήν τη σημασία αξιολογώντας τη ως πολύ σημαντική. Αντίθετα, μόλις το 13% των καταναλωτών θεωρεί ότι το σούπερ μάρκετ δεν παίζει κάποιο σημαντικό ρόλο στην καθημερινή διατροφή του.
Το αποτέλεσμα αυτό, σε συνδυασμό με τις αντιλήψεις των καταναλωτών σχετικά με τη συνεισφορά του σούπερ μάρκετ στη βελτίωση της διατροφής τους την τελευταία δεκαετία, αναδεικνύει το συγκεκριμένο κανάλι πώλησης τροφίμων ως τον πρωτεύοντα παράγοντα στην αναβάθμιση του επιπέδου διαβίωσης των ελλήνων καταναλωτών.
Εκτός, όμως, από αυτήν την αναγνώριση της σημαντικότητας του σούπερ μάρκετ στον συγκεκριμένο τομέα, είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο ότι οι καταναλωτές αξιολογούν αυτό το σημείο πώλησης με θετικό τρόπο και σε πολλά επιμέρους σημεία. Χαρακτηριστικές είναι οι θετικές απόψεις για την πρόσβαση που παρέχει το σούπερ μάρκετ σε προϊόντα για μία σωστή και υγιεινή διατροφή (σχήμα 3).
Στην συγκεκριμένη ερώτηση, θετική απάντηση δίνουν 7 στους 10 καταναλωτές. Με την απάντηση αυτή αναγνωρίζεται για μία ακόμη φορά η αξία της διάθεσης επώνυμων συσκευασμένων προϊόντων (αλλά και ποιοτικών φρέσκων προϊόντων), με πλούσια πληροφόρηση για τη διατροφική αξία τους.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι συγκριτικά με άλλα σημεία πώλησης τροφίμων (όπως είναι οι λαϊκές αγορές, τα περίπτερα, τα παντοπωλεία, οι φούρνοι, τα κρεοπωλεία κλπ), τα σούπερ μάρκετ αναγνωρίζονται από τους καταναλωτές ως τα καταστήματα που παρέχουν πρόσβαση με μεγαλύτερη ποικιλία και καλύτερη ποιότητα, με διαφορά.
Καταναλωτική συνείδηση και υγιεινές επιλογές
Αξίζει να σημειωθεί πως οι καταναλωτές εμφανίζονται κριτικοί ως προς τις δικές τους επιλογές σε σχέση με τη διατροφή, δείχνοντας σημάδια υψηλής ωριμότητας της ελληνικής κοινωνίας.
Στην ερώτηση «τα σούπερ μάρκετ παρέχουν τα απαραίτητα υλικά για να μαγειρέψετε ποιοτικά και υγιεινά, αλλά δεν έχετε τον χρόνο να το κάνετε» το 65% των καταναλωτών απάντησε θετικά (σχήμα 3). Υπάρχει όμως και ένα ποσοστό της τάξης του 22% που αφορά σε καταναλωτές οι οποίοι διαφωνούν με αυτήν τη θέση, θεωρώντας πως υπάρχουν άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές τους σχετικά με τη διατροφή.
Μέσα από την έρευνα καταγράφονται κάποιοι από αυτούς τους σημαντικούς παράγοντες που οδηγούν τους καταναλωτές στο να επιλέγουν μη ιδανικά για τη διατροφή τους προϊόντα. Τέτοιοι παράγοντες θεωρούνται τα δύσκολα ωράρια εργασίας, οι προσωπικές προτιμήσεις (πχ γευστικές), η επίδραση από τη διαφήμιση και τα ΜΜΕ, αλλά και η επιλογή εναλλακτικών τρόπων για την διατροφή εκτός της μαγειρικής στο σπίτι, όπως είναι το φαγητό από εστιατόρια και ταχυφαγεία.
Σε γενικές γραμμές, όλοι αυτοί οι παράγοντες αφορούν κυρίως στις δυσκολίες που δημιουργούν οι σημερινοί πιεστικοί ρυθμοί ζωής, οι οποίοι αντικατοπτρίζονται στην έλλειψη χρόνου και δεν αφορούν τόσο σε κατεξοχήν θέματα της διατροφής (όπως για παράδειγμα οι γευστικές προτιμήσεις).
Συμπερασματικά
Όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία που καταγράφουν την αξιολόγηση των σούπερ μάρκετ, τα οποία λειτουργούν στην ελληνική αγορά από τον καταναλωτή, καταδεικνύουν μια ισχυρή σχέση εμπιστοσύνης. Στις σημερινές ταραγμένες εποχές, οι καταναλωτές όλο και περισσότερο στρέφονται σε θεσμούς τους οποίους μπορούν να εμπιστευτούν και ακόμη περισσότερο σε αυτούς που τους δημιουργούν αίσθηση ασφάλειας.
Τα παραπάνω αποτελέσματα οδηγούν στο συμπέρασμα πως οι καταναλωτές αξιολογούν ως ιδιαίτερα θετικά τον ρόλο των σούπερ μάρκετ στη διατροφή τους. Συγκεκριμένα, κρίνουν θετικά τόσο την πολυετή επίδρασή τους, όσο και τις σημερινές παρεχόμενες υπηρεσίες και προϊόντα, αναγνωρίζοντας συγχρόνως τη θετική συμβολή τους στην αναβάθμιση των διατροφικών συνηθειών στη χώρα μας.
Τέλος, αξιοσημείωτη ένδειξη ωριμότητας του κοινού αποτελεί η κριτική αξιολόγηση των προσωπικών τους επιλογών στα προϊόντα που επιλέγουν, αναγνωρίζοντας ότι οι επιλογές τους δεν είναι πάντα οι καλύτερες, παρά την πρόσβασή τους σε ποιοτικά προϊόντα.
* Ο Λευτέρης Κιοσές είναι υπεύθυνος ερευνών του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ιελκα)
